KINH 238. NHÂN DUYÊN
Tôi nghe như vầy:
Một thời, Phật ở tại giảng đường Trùng các, bên
cạnh ao Di hầu tại Tỳ-da-ly. Bấy giờ có Tỳ-kheo đến chỗ Phật, đảnh lễ dưới
chân Phật, rồi ngồi lui sang một bên, bạch Phật:
“Bạch Thế Tôn, vì nhân gì, duyên gì mà nhãn thức
sanh? Và vì nhân gì duyên gì mà tai, mũi, lưỡi, thân, ý thức sanh?”
Phật bảo Tỳ-kheo:
“Vì mắt do duyên sắc nên nhãn thức sanh. Vì sao?
Khi nhãn thức sanh, là do tất cả mắt và sắc làm nhân duyên. Tai và âm
thanh làm nhân duyên, mũi và hương làm nhân duyên, lưỡi và vị làm nhân
duyên; ý và pháp làm nhân duyên nên ý thức sanh. Vì sao? Vì những gì là ý
thức, tất cả chúng đều do ý và pháp làm nhân duyên sanh ra.
“Này Tỳ-kheo, đó gọi là do nhân duyên sanh ra nhãn
thức, cho đến do nhân duyên sanh ra ý thức.”
Phật nói kinh này xong, Tỳ-kheo kia nghe những gì
Đức Phật đã dạy, hoan hỷ phụng hành.
KINH 240. THỦ[29]
Tôi nghe như vầy:
Một thời, Phật ở tại giảng đường Trùng các, bên
cạnh ao Di hầu tại Tỳ-da-ly. Bấy giờ Đức Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:
“Nay Ta sẽ nói về pháp bị chấp thủ và pháp chấp
thủ.
“Thế nào là pháp bị chấp thủ? Là mắt và sắc, tai và
âm thanh, mũi và mùi, lưỡi và vị, thân và xúc, ý và pháp. Đó gọi là pháp
bị chấp thủ.
“Thế nào là pháp chấp thủ? Là dục tham. Đó gọi là
pháp chấp thủ.”
Phật nói kinh này xong, các Tỳ-kheo nghe những gì
Đức Phật dạy, hoan hỷ phụng hành.
KINH 241. THIÊU NHIỆT[30]
Tôi nghe như vầy:
Một thời, Phật ở tại giảng đường Trùng các, bên
cạnh ao Di hầu tại Tỳ-da-ly. Bấy giờ Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:
“Tỳ-kheo, phàm phu ngu si không học, thà dùng lửa
đốt cháy que đồng rồi đem thui con mắt của mình, khiến cho nó cháy thiêu,
chứ không để nhãn thức chấp vào sắc tướng mà chấp thủ hình dáng tốt đẹp.
Vì sao? Vì chấp vào sắc tướng, chấp thủ những hình ảnh tốt đẹp, nên bị rơi
vào đường ác, như hòn sắt bị chìm.
“Phàm phu ngu si, không học, thà nung đỏ dùi sắt
đem dùi lỗ tai mình còn hơn là dùng nhĩ thức chấp vào âm thanh mà chấp thủ
tiếng hay. Vì sao? Vì nhĩ thức chấp vào âm thanh mà chấp thủ tiếng hay,
thì khi thân hoại mạng chung sẽ rơi vào trong đường ác, như hòn sắt bị
chìm.
“Phàm phu ngu si, không học, thà dùng lưỡi dao bén
cắt đứt mũi mình đi, còn hơn là dùng tỷ thức chấp vào mùi mà chấp thủ
hương thơm. Vì sao? Vì chấp vào hương mà chấp thủ mùi thơm, thì khi thân
hoại mạng chung sẽ rơi vào trong dường ác, như hòn sắt bị chìm.
“Phàm phu ngu si, không học, thà dùng lưỡi dao bén
cắt đứt lưỡi mình đi, còn hơn là dùng thiệt thức chấp vào vị mà chấp thủ
vị ngon. Vì sao? Vì chấp vào vị mà chấp thủ vị ngon, thì khi thân hoại
mạng chung sẽ rơi vào trong đường ác, như hòn sắt bị chìm.
“Phàm phu ngu si, không học, thà dùng thanh sắt
cứng, cây giáo mũi nhọn đâm vào thân thể mình, còn hơn là dùng thân thức
chấp vào sự xúc chạm mà chấp thủ cảm giác xúc chạm êm ái. Vì sao? Vì chấp
vào sự xúc chạm mà chấp thủ cảm giác xúc chạm êm ái, thì khi thân hoại
mạng chung, sẽ rơi vào trong đường ác, như hòn sắt bị chìm.
“Này các Tỳ-kheo, ham ngủ là sinh hoạt của người
ngu, là mạng sống của người ngu, không lợi, không phước[31].
Nhưng này các Tỳ-kheo, thà nên mê ngủ còn hơn là đối với sắc kia mà khởi
lên giác tưởng[32].
Nếu khởi lên giác tưởng ắt sẽ sanh ra triền phược, tranh tụng, có thể
khiến cho mọi người đưa đến việc làm phi nghĩa, không mang lại lợi ích và
an lạc cho trời người[33].
“Đa văn Thánh đệ tử kia nên phải học như vầy: ‘Nay
ta thà nung đỏ cây thương bằng sắt đem đâm vào con mắt, còn hơn là dùng
nhãn thức để chạy theo sắc tướng thì chắc chắn sẽ bị rơi vào ba đường ác
phải chịu khổ lâu dài. Từ hôm nay, ta phải tư duy chân chánh, quán sát mắt
là vô thường, hữu vi, là pháp tâm duyên để sanh. Sắc, nhãn thức, nhãn xúc
và cảm thọ với khổ thọ, lạc thọ và phi khổ phi lạc thọ được cảm thọ bên
trong phát sanh bởi nhân duyên nhãn xúc, tất cả chúng đều là vô thường,
hữu vi, là pháp tâm duyên để sanh. Đối với tai, mũi lưỡi, thân nhập xứ,
cũng phải học như vậy. Thà dùng cây thương sắt đâm thủng thân mình, còn
hơn là đem thân thức chấp vào sự xúc chạm mà chấp thủ cảm giác xúc chạm êm
ái, thì sẽ rơi vào ba đường ác. Từ hôm nay, ta phải tư duy đúng, quán sát
thân là pháp hữu vi vô thường, tâm duyên sanh. Hoặc xúc, thân thức, thân
xúc và cảm thọ với khổ thọ, lạc thọ và phi khổ phi lạc thọ được cảm thọ
bên trong phát sanh bởi nhân duyên thân xúc, chúng cũng là vô thường, hữu
vi, là pháp tâm duyên để sanh.’
“Đa văn Thánh đệ tử nên học như vầy: ‘Ham ngủ là
sinh hoạt của người ngu, là mạng sống của người không lợi, không phước. Ta
không ham ngủ, cũng không khởi giác tưởng. Nếu khởi giác tưởng thì sẽ sanh
ra triền phược, tranh tụng, khiến cho mọi người làm những việc phi nghĩa,
không lợi ích, không đem lại an lạc.’
“Đa văn Thánh đệ tử quán sát như vậy đối với mắt
sanh ra nhàm tởm. Sắc, nhãn thức, nhãn xúc và cảm thọ với khổ thọ, lạc thọ
và phi khổ phi lạc thọ được cảm thọ bên trong phát sanh bởi nhân duyên
nhãn xúc, đối với chúng cũng sanh ra nhàm tởm. Do nhàm tởm nên không yêu
thích; vì không yêu thích nên được giải thoát, giải thoát tri kiến: ‘Ta,
sự sanh đã dứt, phạm hạnh đã lập, những gì cần làm đã làm xong, tự biết
không còn tái sanh đời sau nữa.’ Đối với tai, mũi, lưỡi, thân, ý lại cũng
như vậy.”
Phật nói kinh này xong, các Tỳ-kheo nghe những gì
Đức Phật dạy, hoan hỷ phụng hành.
KINH 244. MA CÂU[36]
Tôi nghe như vầy:
Một thời, Phật ở tại giảng đường Trùng các, bên
cạnh ao Di hầu tại Tỳ-da-ly. Bấy giờ Đức Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:
“Có sáu móc câu của ma. Những gì là sáu? Đó là, sắc
được con mắt nếm vị, đó là móc câu của ma. Tiếng được tai nếm vị, đó là
móc câu của ma. Hương được mũi nếm vị, đó là móc câu của ma. Lưỡi đắm vào
vị ngọt của vị, đó là móc câu của ma. Xúc được thân nếm vị, đó là móc câu
của ma. Pháp được ý nếm vị, đó là móc câu của ma. Nếu Sa-môn, Bà-la-môn
nào mà mắt nếm vị ngọt của sắc, thì nên biết là Sa-môn, Bà-la-môn ấy bị
móc câu của ma móc vào yết hầu của họ, đối với ma không được tự tại.”
Nói uế, nói về tịnh, cũng chi tiết như trên.
KINH 246. THẤT NIÊN[39]
Tôi nghe như vầy:
Một thời, Phật ở trong núi Kỳ-xà-quật tại thành
Vương xá[40].
Bấy giờ vào lúc sáng sớm Thế Tôn đắp y bưng bát vào thành Vương xá khất
thực. Lúc ấy[41]
Thiên ma Ba-tuần nghĩ rằng, “Vừa sáng sớm mà Sa-môn Cù-đàm đã đắp y mang
bát vào thành Vương xá khất thực. Nay ta nên đến đó làm nhiễu loạn ý đạo
của ông ta.” Bấy giờ, Ma Ba-tuần hóa làm một người đánh xe, cầm roi đi tìm
bò, mặc đồ rách rưới, đầu tóc rối bù, tay chân nứt nẻ, tay cầm roi bò, đến
trước Thế Tôn hỏi:
“Cù-đàm có thấy con bò của tôi ở đâu không?”
Đức Thế Tôn liền nghĩ, “Đây là ác ma, muốn đến gây
nhiễu loạn Ta.” Ngài liền nói với ma:
“Này ác ma, ở đâu có bò? Cần bò để làm gì?”
Ma liền nghĩ, Sa-môn Cù-đàm đã biết ta là ma rồi,
bèn bạch Phật:
“Bạch Cù-đàm, nhãn xúc nhập xứ là xe tôi cưỡi. Tai,
mũi, lưỡi, thân, ý xúc nhập xứ là xe tôi cưỡi.”
Lại hỏi:
“Bạch Cù-đàm, Ngài muốn đi đến đâu?”
Phật bảo ác ma:
“Ngươi có nhãn xúc nhập xứ, nhĩ, tỷ, thiệt, thân, ý
xúc nhập xứ. Nếu kia là chỗ không có nhãn xúc nhập xứ, không có nhĩ, tỷ,
thiệt, thân, ý xúc nhập xứ, thì chỗ đó không đến được. Ta đi đến đó.”
Bấy giờ Thiên ma Ba-tuần nói kệ rằng:
Ở đâu thường
có ngã,
Chúng đều là
của ta,
Tất cả thuộc
về ta.
Cù-đàm đi
đến đâu?
Đức Thế Tôn dùng kệ đáp lại:
Nếu ai nói
có ngã,
Kia nói ngã là
quấy.
Như vậy biết Ba-tuần,
Tự hãm vào
bế tắc.
Ma lại nói kệ:
Nếu bảo rằng
biết đạo,
An ổn đến Niết-bàn;
Ngài một mình đi đến,
Phiền gì
dạy người khác?
Đức Thế Tôn nói kệ đáp:
Nếu có người
lìa ma,
Hỏi đường qua
bờ giác,
Vì họ nói bình
đẳng,
Chân thật
quyết không sót,
Tu tập không buông lung,
Thường
khỏi ma chi phối.
Ma lại nói kệ:
Có đá tựa
cục thịt,
Quạ đói đến
muốn ăn,
Nó tưởng là
mềm ngon,
Muốn lấp vào
bụng trống.
Xong không
được vị kia;
Mỏ gãy mà bay
đi.
Ta nay giống như quạ,
Cù-đàm như cục đá,
Không được, thẹn mà đi.
Như quạ bay giữa trời,
Trong lòng ôm sầu độc,
Biến nhanh mất đường
bay.
Tôn giả Xá-lợi-phất nói:
“Cũng vậy, Tôn giả Ma-ha Câu-hi-la, chẳng phải mắt
kết buộc sắc, cũng chẳng phải sắc kết buộc mắt, cho đến, chẳng phải ý kết
buộc pháp, cũng chẳng phải pháp kết buộc ý. Ở đây dục tham kết buộc chúng.
Thưa Tôn giả Ma-ha Câu-hi-la, nếu mắt kết buộc sắc, hay nếu sắc kết buộc
mắt và cho đến, nếu ý kết buộc pháp, hay nếu pháp kết buộc ý, thì Thế Tôn
đã không dạy người kiến lập phạm hạnh để đoạn tận khổ. Vì chẳng phải mắt
kết buộc sắc, cũng chẳng phải sắc kết buộc mắt và cho đến, chẳng phải ý
kết buộc pháp, cũng chẳng phải pháp kết buộc ý, nên Đức Thế Tôn dạy người
kiến lập phạm hạnh để đoạn tận khổ. Thưa Tôn giả Ma-ha Câu-hi-la, Thế Tôn
khi mắt thấy sắc hoặc tốt, hoặc xấu, không khởi dục tham; còn những chúng
sanh khác khi mắt thấy sắc hoặc tốt, hoặc xấu thì khởi dục tham. Cho nên
Đức Thế Tôn nói hãy đoạn tận dục tham, thì tâm được giải thoát. Cho đến, ý
và pháp lại cũng như vậy.”
KINH 252. ƯU-BA-TIÊN-NA[53]
Tôi nghe như vầy:
Một thời, Phật ở tại vườn Trúc, khu Ca-lan-đà thành
Vương xá. Bấy giờ có Tỳ-kheo tên là Ưu-ba-tiên-na ở trong khu Hàn lâm[54],
giữa bãi tha ma, dưới chân núi Xà-đầu, hành xứ Ca-lan-đà tại thành Vương
xá[55].
Bấy giờ Tôn giả Ưu-ba-tiên-na đang ngồi thiền một mình trong hang đá, có
một con rắn rất độc, dài khoảng một thước, từ trên phiến đá rơi xuống trên
người Ưu-ba-tiên-na. Ưu-ba-tiên-na gọi Tôn giả Xá-lợi-phất đi nói với các
Tỳ-kheo:
“Có con rắn độc rơi xuống trên người tôi. Thân tôi
đang bị trúng độc. Các ông hãy đến nhanh lên, khiêng người tôi ra để bên
ngoài, chớ để người tôi hủy hoại như một đống trấu nát.”
Lúc ấy, Tôn giả Xá-lợi-phất đang ngồi dưới bóng cây
gần đó, nghe Ưu-ba-tiên-na nói, liền đến chỗ Ưu-ba-tiên-na nói với
Ưu-ba-tiên-na:
“Nay nhìn sắc tướng của thầy, tôi thấy các căn vẫn
bình thường không đổi khác, mà nói là trúng độc, nhờ ‘khiêng người tôi ra
để bên ngoài, chớ để người tôi hủy hoại như một đống trấu.’ Vậy thì rốt
cuộc là thế nào?”
Ưu-ba-tiên-na nói với Tôn giả Xá-lợi-phất:
“Nếu ai đó nói, ‘Con mắt là tôi, là của tôi. Tai,
mũi, lưỡi, thân, ý là tôi, là của tôi. Sắc, thanh, hương, vị, xúc, pháp là
tôi, là của tôi. Địa giới là tôi, là của tôi. Nước, lửa, gió, không, thức
giới là tôi, là của tôi; đối với sắc ấm, chấp sắc ấm là tôi, là của tôi.
Thọ, tưởng, hành, thức ấm là tôi, là của tôi. Với người đó, sắc mặt và các
căn có thể biến đổi khác đi. Nhưng hiện tại tôi không như vậy. Mắt không
phải là tôi, là không phải của tôi, cho đến, thức ấm không phải tôi, không
phải của tôi, vì vậy cho nên sắc mặt và các căn không có biến đổi khác
đi.”
Tôn giả Xá-lợi-phất nói:
“Như vậy, này Ưu-ba-tiên-na, nếu thầy vĩnh viễn xa
lìa ngã, ngã sở, ngã mạn kết sử, khiến đoạn tận gốc rễ của chúng như chặt
ngọn cây đa-la, thì đối với đời vị lai vĩnh viễn không khởi lên trở lại,
vậy làm sao sắc mặt và các căn biến đổi khác đi được?”
Rồi thì, Tôn giả Xá-lợi-phất liền đi vòng qua dìu
thân Tôn giả Ưu-ba-tiên-na ra khỏi hang. Thân người bị trúng độc của Tôn
giả Ưu-ba-tiên-na đang hủy hoại như một đống trấu nát.
Bấy giờ, Tôn giả Xá-lợi-phất liền nói kệ:
Từ lâu,
trồng phạm hạnh,
Khéo tu tám
Thánh đạo,
Hoan hỷ xả bỏ
thân,
Giống như vất
bát độc.
Từ lâu, trồng
phạm hạnh,
Khéo tu tám
Thánh đạo,
Hoan hỷ xả bỏ
thân,
Như người bệnh
hết bệnh.
Từ lâu, trồng
phạm hạnh,
Khéo tu tám
Thánh đạo,
Như ra khỏi
nhà lửa,
Lúc chết không lo tiếc.
Từ lâu, trồng phạm hạnh,
Khéo tu tám Thánh đạo,
Dùng tuệ quán thế gian,
Giống như cây cỏ thối,
Không còn mong gì nữa,
Cũng không
tiếp tục nữa.
Sau khi cúng dường thi thể Tôn giả
Ưu-ba-tiên-na xong, Tôn giả Xá-lợi-phất đi đến chỗ Phật, đảnh lễ dưới
chân, rồi ngồi lui qua một bên, bạch Phật:
“Bạch Thế Tôn, Tôn giả
Ưu-ba-tiên-na bị con rắn nhỏ cực độc bằng chiếc thẻ tre trị mắt, rơi xuống
trên người và thân thể Tôn giả hủy hoại như đống trấu nát.”
Phật bảo Xá-lợi-phất:
“Nếu Ưu-ba-tiên-na tụng bài kệ này,
thì sẽ không trúng độc và thân thể cũng không bị hủy hoại như đống trấu
nát được.”
Tôn giả Xá-lợi-phất bạch Phật:
“Bạch Thế Tôn, tụng những bài kệ
nào và văn cú của nó ra sao?”
Phật liền vì Xá-lợi-phất đọc kệ:
Thường
thường thương xót chúng,
Kiên cố Lại-tra-la,
Thương Y-la-bàn-na,
Thi-bà-phất-đa-la,
Khâm-bà-la thượng mã,
Cũng thương Ca-câu-tra.
Cùng Cù-đàm đen kia,
Nan-đà, Bạt-nan-đà,
Thương xót loài không
chân,
Và cả loài hai chân,
Bốn chân, cùng nhiều
chân,
Cũng khởi lòng thương
xót.
Thương xót các loài
rồng,
Trên đất liền, dưới
nước,
Thương tất cả chúng
sanh,
An vui cho tất cả,
Cũng lìa sanh phiền não,
Muốn cho tất cả hiền,
Tất cả chớ sanh ác,
Thường ở núi Xà-đầu,
Các ác không nhóm hợp.
Rắn hung hại ác độc,
Thường hại mạng chúng
sanh,
Như lời chân thật này,
Đại Sư vô thượng dạy.
Nay Ta tụng kệ này,
Lời Đại Sư chân thật,
Tất cả các ác độc,
Không thể hại thân ta.
Tham dục, sân, nhuế, si,
Ba độc của thế gian,
Như ba ác độc này,
Vĩnh trừ gọi Phật bảo.
Pháp bảo diệt các độc,
Tăng bảo cũng hoàn toàn,
Phá hoại ác hung độc,
Nhiếp thủ hộ người lành,
Phật phá tất cả độc,
Nay vì phá rắn độc,
Nên nói
chú thuật này.
Ô-đam-bà-lệ, đam-bà-lệ, đam-lục,
ba-la-đam-lục, nại-tí, túc-nại-tí, chỉ-bạt-tí, văn-na-di, tam-ma-di,
đàn-đế, ni-la-chỉ-thí, bà-la-câu-bế-ô-lệ, ô-ngu-lệ, tất-bà-ha[57].
“Này Xá-lợi-phất, nếu lúc ấy thiện
gia nam tử Ưu-ba-tiên-na mà đọc bài kệ này, tụng những câu này, thì chắc
chắn rắn độc không rơi trúng người và thân thể cũng không hủy hoại như
đống trấu nát.”
Xá-lợi-phất bạch Phật:
“Bạch Thế Tôn, Tôn giả
Ưu-ba-tiên-na chưa từng nghe bài kệ này, chưa từng nghe những câu chú
thuật này. Hôm nay Thế Tôn mới nói nó, mục đích chính là vì đời sau.”
Sau khi nghe Phật nói kinh này
xong, Tôn giả Xá-lợi-phất hoan hỷ, làm lễ rồi lui.
Tôn giả Xá-lợi-phất đáp:
“Vô minh là không biết[2], không biết tức là
vô minh. Không biết những gì? Sắc là vô thường, mà không biết như thật sắc là
vô thường. Sắc là pháp ma diệt mà không biết như thật sắc là pháp ma diệt[3]. Sắc là pháp sanh
diệt mà không biết như thật sắc là pháp sanh diệt. Thọ, tưởng, hành, thức là
pháp vô thường mà không biết như thật thọ, tưởng, hành, thức là pháp vô thường.
Thức là pháp ma diệt mà không biết như thật thức là pháp ma diệt; thức là pháp
sanh diệt mà không biết như thật thức là pháp sanh diệt. Này Ma-ha Câu-hi-la,
đối với năm thọ ấm này mà không thấy, không biết như thật, không có vô gián
đẳng[4], ngu si, mờ tối,
không sáng tỏ, thì gọi là vô minh. Ai thành tựu những điều này gọi là vô minh.”
Tôn giả Xá-lợi-phất đáp:
“Biết như thật về sắc; biết như thật về sự tập khởi của sắc, về sự diệt tận
của sắc, về vị ngọt của sắc, về sự tai hại của sắc, về sự xuất ly của sắc. Biết
như thật về thọ, tưởng, hành, thức; biết như thật về sự tập khởi của thọ, tưởng,
hành, thức, về sự diệt tận của thọ, tưởng, hành, thức, về vị ngọt của thọ,
tưởng, hành, thức, về sự tai hại của thọ, tưởng, hành, thức, về sự xuất ly của
thọ, tưởng, hành, thức. Này Câu-hi-la, đối với năm thọ ấm này, biết như thật, thấy
như thật, sáng tỏ, có giác, có quán, có vô gián đẳng, thì đó gọi là minh. Ai
thành tựu những điều này thì gọi là người có minh.”
KINH 259. VÔ GIÁN ĐẲNG[7]
Tôi nghe như vầy:
Một thời, Phật ở tại vườn Trúc, khu
Ca-lan-đà trong thành Vương xá. Bấy giờ Tôn giả Xá-lợi-phất và Tôn giả
Ma-ha Câu-hi-la ở tại núi Kỳ-xà-quật. Vào buổi chiều, sau khi từ thiền
tịnh dậy, Tôn giả Câu-hi-la đến chỗ Tôn giả Xá-lợi-phất, cùng chào hỏi và
nói những lời tốt đẹp làm hài lòng, rồi ngồi qua một bên, hỏi Tôn giả
Xá-lợi-phất:
“Tôi có những việc muốn hỏi, Nhân
giả có rảnh thì giờ vì tôi mà nói cho không?”
Tôn giả Xá-lợi-phất đáp:
“Tùy theo những gì Nhân giả hỏi,
nếu biết tôi sẽ trả lời.”
Tôn giả Ma-ha Câu-hi-la hỏi Tôn giả
Xá-lợi-phất:
“Nếu có Tỳ-kheo nào, chưa đạt được
pháp vô gián đẳng[8]
mà muốn cầu pháp vô gián đẳng, thì phải dùng phương tiện
nào mà tìm cầu; phải tư duy những pháp nào[9]?”
Tôn giả Xá-lợi-phất đáp:
“Nếu có Tỳ-kheo nào, chưa đạt được
pháp vô gián đẳng, mà muốn tìm cầu pháp vô gián đẳng, thì phải tinh cần tư
duy, năm thọ ấm là bệnh, là ung nhọt, là gai nhọn, là sát hại, là vô
thường, khổ, không, phi ngã. Vì sao? Vì đó là chỗ cần tư duy[10].
Nếu Tỳ-kheo nào, đối với năm thọ ấm này mà tinh cần tư duy, thì sẽ chứng
được quả Tu-đà-hoàn.”
Lại hỏi:
“Xá-lợi-phất, khi đã chứng được quả
Tu-đà-hoàn rồi, mà muốn chứng được quả Tư-đà-hàm, thì phải tư duy những
pháp nào[11]?”
Tôn giả Xá-lợi-phất nói:
“Câu-hi-la, khi đã chứng được quả
Tu-đà-hoàn rồi, mà muốn chứng được quả Tư-đà-hàm, thì cũng phải tinh cần
tư duy năm thọ ấm này là bệnh, là ung nhọt, là gai nhọn, là sát hại, là vô
thường, khổ, không, phi ngã. Vì sao? Vì đây là chỗ cần tư duy. Nếu Tỳ-kheo
nào, đối với năm thọ ấm này mà tinh cần tư duy, thì sẽ chứng được quả
Tư-đà-hàm.”
Tôn giả Ma-ha Câu-hi-la lại hỏi:
“Xá-lợi-phất, khi đã chứng được quả
Tư-đà-hàm rồi, mà muốn chứng được quả A-na-hàm, thì phải tư duy những pháp
nào?”
Tôn giả Xá-lợi-phất nói:
“Câu-hi-la, khi đã chứng được quả
Tư-đà-hàm rồi, mà muốn chứng được quả A-na-hàm, thì phải tinh cần tư duy
năm pháp thọ ấm này là bệnh, là ung nhọt, là gai nhọn, là sát hại, là vô
thường, khổ, không, phi ngã. Vì sao? Vì đây là chỗ cần tư duy. Nếu Tỳ-kheo
nào, đối với năm thọ ấm này mà tinh cần tư duy, thì cũng sẽ chứng được quả
A-na-hàm. Sau khi đã chứng được quả A-na-hàm, mà muốn chứng được quả
A-la-hán, cần phải tinh tấn tư duy về năm pháp thọ ấm này là bệnh, là ung
nhọt, là gai nhọn, là sát hại, là vô thường, khổ, không, phi ngã. Vì sao?
Vì đây là chỗ cần tư duy. Nếu Tỳ-kheo nào, đối với năm thọ ấm này mà tinh
cần tư duy, thì cũng sẽ chứng được quả A-la-hán.”
Tôn giả Ma-ha Câu-hi-la lại hỏi Tôn
giả Xá-lợi-phất:
“Xá-lợi-phất, khi đã chứng được quả
A-la-hán rồi, thì còn phải tư duy những pháp nào nữa?”
Tôn giả Xá-lợi-phất nói:
“Ma-ha Câu-hi-la, A-la-hán lại cũng
tư duy năm thọ ấm này là bệnh, là ung nhọt, là gai nhọn, là sát hại, là vô
thường, khổ, không, phi ngã. Vì sao? Vì để được điều chưa được, để chứng
pháp chưa chứng, để có hiện pháp lạc trú[12].
Hai vị Chánh sĩ nghe lẫn nhau những
điều được nói, hoan hỷ ra về.
KINH 260. DIỆT
Tôi nghe như vầy:
Một thời, Phật ở tại vườn Cấp cô độc, rừng cây
Kỳ-đà, nước Xá-vệ. Bấy giờ, Tôn giả Xá-lợi-phất đến chỗ Tôn giả A-nan,
cùng thăm hỏi nhau, rồi ngồi qua một bên. Tôn giả Xá-lợi-phất hỏi Tôn giả
A-nan:
“Tôi có điều muốn hỏi, Nhân giả có rảnh mà giải đáp
cho không?”
Tôn giả A-nan đáp:
“Nhân giả cứ hỏi, nếu tôi biết tôi sẽ trả lời.”
Tôn giả Xá-lợi-phất hỏi:
“A-nan, gọi là diệt. Thế nào là diệt? Ai có diệt
này?”
Tôn giả A-nan nói:
“Xá-lợi-phất, năm thọ ấm là cái được tạo tác bởi
hành trước kia, là cái được ước nguyện trước kia, là pháp vô thường, diệt.[13]
Pháp này diệt nên nói là diệt. Những gì là năm? Sắc thọ ấm là cái được tạo
tác bởi hành trước kia, là cái được ước nguyện trước kia, là pháp vô
thường, diệt. Pháp này diệt nên nói là diệt. Cũng vậy thọ, tưởng, hành,
thức là cái được tạo tác bởi hành trước kia, là cái được ước nguyện trước
kia, là pháp vô thường, diệt. Pháp này diệt nên nói là diệt.
Tôn giả Xá-lợi-phất nói:
“Đúng vậy! Đúng vậy! A-nan, như những gì Nhân giả
đã nói, năm thọ ấm này là cái được tạo tác bởi hành trước kia, là cái được
ước nguyện trước kia, là pháp vô thường, diệt. Pháp này diệt nên nói là
diệt. Những gì là năm? Sắc thọ ấm là cái được tạo tác bởi hành trước kia,
là cái được ước nguyện trước kia, là pháp vô thường, diệt. Pháp này diệt
nên nói là diệt. Cũng vậy thọ, tưởng, hành, thức là cái được tạo tác bởi
hành trước kia, là cái được ước nguyện trước kia, là pháp vô thường, diệt.
Pháp này diệt nên nói là diệt.
“Này A-nan, năm thọ ấm này, nếu không phải là cái
được tạo tác bởi hành trước kia, là cái được ước nguyện trước kia, làm sao
có thể bị diệt? Này A-nan, vì năm thọ ấm là cái được tạo tác bởi hành
trước kia, là cái được ước nguyện trước kia, là pháp vô thường, diệt. Pháp
này diệt nên nói là diệt.
Hai vị Chánh sĩ nghe lẫn nhau những điều được nói,
hoan hỷ ra về.
*
Bấy giờ, Tôn giả A-nan nói với
Xiển-đà:
“Chính tôi đã từng trực tiếp nghe
từ Đức Phật dạy Tôn giả Ma-ha Ca-chiên-diên: ‘Người đời điên đảo nương
chấp vào hai bên: hoặc là hữu, hoặc là vô[27].
Người đời thủ các cảnh giới, tâm liền phân biệt chấp trước[28].
Này Ca-chiên-diên, nếu không thọ, không thủ, không trụ, không phân biệt
chấp trước ngã; khổ này khi sanh thì sanh, khi diệt thì diệt[29].
Này Ca-chiên-diên, đối với điều đó không nghi ngờ, không mê hoặc, không do
ai khác mà tự mình biết, đó gọi là chánh kiến mà Đức Như Lai đã giảng nói.
Vì sao? Này Ca-chiên-diên, vì nếu quán sát như thật về sự tập khởi của thế
gian, sẽ không sanh ra kiến chấp thế gian là vô. Quán sát như thật về sự
diệt tận của thế gian, sẽ không sanh ra kiến chấp thế gian là hữu[30].
Này Ca-chiên-diên, Như Lai đã xa lìa hai bên, thuyết ở Trung đạo, rằng:
cái này có nên cái kia có, cái này sanh nên cái kia sanh; nghĩa là duyên
vô minh nên có hành và, cho đến sự tập khởi của sanh, già, bệnh, chết, ưu,
bi, khổ, não. Và rằng, cái này không nên cái kia không, cái này diệt nên
cái kia diệt; có nghĩa là vô minh diệt thì hành diệt, cho đến sự diệt tận
của sanh, già, bệnh, chết, ưu, bi, khổ, não.’”
“Này các Tỳ-kheo, có ba pháp bất thiện giác[90],
đó là: tham giác, nhuế giác, hại giác. Ba giác này do tưởng mà sanh khởi.
Thế nào là tưởng? Tưởng có vô lượng thứ: Tham tưởng, nhuế tưởng, hại tưởng[91]…
Các pháp bất thiện giác từ đây sanh khởi. Này các Tỳ-kheo, tham tưởng,
nhuế tưởng, hại tưởng; tham giác, nhuế giác, hại giác và vô lượng thứ bất
thiện, làm sao để diệt sạch rốt ráo? Hãy buộc tâm vào bốn Niệm xứ, hãy an
trụ nơi vô tưởng tam-muội, tu tập, tu tập nhiều; pháp ác bất thiện từ đây
diệt hết, dứt sạch không còn sót, là chính nhờ ở pháp này.
KINH 273. THỦ THANH DỤ[1]
Tôi nghe như vầy:
Một thời, Phật ở tại vườn Cấp cô
độc, rừng cây Kỳ-đà, nước Xá-vệ. Bấy giờ, có Tỳ-kheo một mình lặng lẽ tư
duy: “Thế nào là ngã? Ngã làm gì? Cái gì là ngã? Ngã trụ ở đâu?” Sau khi
từ thiền tịnh tỉnh giác, Tỳ-kheo này đến chỗ Đức Phật, đảnh lễ dưới chân
Phật, rồi ngồi lui qua một bên, bạch Phật:
“Bạch Thế Tôn, con một mình ở chỗ
vắng tư duy: ‘Thế nào là ngã? Ngã làm gì? Cái gì là ngã? Ngã trụ ở đâu?’”
Phật bảo Tỳ-kheo:
“Nay Ta sẽ vì ngươi mà nói hai pháp[2].
Ngươi hãy lắng nghe và suy nghĩ kỹ. Thế nào là hai? Mắt và sắc là hai. Tai
và tiếng, mũi và mùi, lưỡi và vị, thân và xúc, ý và pháp. Đó gọi là hai
pháp.
“Này Tỳ-kheo, nếu có người bảo
rằng: ‘Sa-môn Cù-đàm nói hai pháp, nhưng đó chẳng phải là hai. Nay tôi sẽ
bỏ cái này để lập hai pháp khác.’ Người kia chỉ nói suông[3],
nhưng nếu gạn hỏi thì không biết và càng tăng thêm nghi hoặc, vì chẳng
phải là cảnh giới của họ. Vì sao? Vì duyên mắt và sắc nên sanh ra nhãn
thức.
“Này Tỳ-kheo, mắt này là hình thịt[4],
là bên trong, là nhân duyên, là cứng[5],
là thọ[6].
Đó gọi là nội địa giới, hình thịt của mắt. Này Tỳ-kheo, nếu hình thịt của
mắt, hoặc bên trong, hoặc nhân duyên, chất dịch từ mắt tiết ra, là thọ. Đó
gọi là nội thủy giới hình thịt của mắt. Này Tỳ-kheo, nếu hình thịt của mắt
này, hoặc bên trong, hoặc nhân duyên, phát ra ánh sáng ấm nóng, là thọ. Đó
gọi là nội hỏa giới hình thịt của mắt. Này Tỳ-kheo, nếu hình thịt của mắt
này, hoặc ở trong, hoặc nhân duyên, dao động nhẹ nhàng, là thọ. Đó là nội
phong giới hình thịt của mắt. Này Tỳ-kheo, thí như hai tay chập lại tạo
thành âm thanh, cũng vậy duyên mắt và sắc sanh ra nhãn thức. Ba sự này hòa
hợp sanh ra xúc, xúc sanh ra thọ, tưởng, tư. Các pháp này chẳng phải ngã,
chẳng phải thường, mà đó là cái ngã vô thường; chẳng phải lâu bền, chẳng
phải an ổn, đó là cái ngã biến dịch. Vì sao? Này Tỳ-kheo, vì nó là pháp
thọ sanh có sanh, già, chết, tiêu mất.
“Này Tỳ-kheo, các hành như huyễn,
như sóng nắng, trong khoảnh sát na, tàn lụi, không thật đến không thật đi.
Cho nên Tỳ-kheo, đối với các hành vốn không, nên biết, nên hoan hỷ, nên
suy niệm rằng, trống không là các hành thường tồn, vĩnh hằng, ổn trụ, pháp
không biến dịch; trống không không có ngã, không có ngã sở.
“Ví như người mắt sáng tay cầm đèn
sáng vào trong nhà trống, xem xét cái nhà trống ấy. Cũng vậy, Tỳ-kheo, đối
với tất cả hành trống không, tâm quán sát, hoan hỷ, rằng trống không là
các hành. Trống không, không ngã và ngã sở, là các pháp (được coi là)
thường tồn, vĩnh hằng, ổn trụ, pháp không biến dịch. Cũng vậy, mắt, tai,
mũi, lưỡi, thân, ý và pháp làm nhân duyên sanh ra ý thức, ba sự hòa hợp
thành xúc, xúc sanh ra thọ, tưởng, tư. Các pháp này vô ngã, vô thường, chi
tiết cho đến không, vô ngã và ngã sở. Tỳ-kheo, ý ngươi thế nào? Mắt là
thường hay là vô thường?”
“Bạch Thế Tôn, vô thường.”
Phật lại hỏi:
“Nếu vô thường là khổ chăng?”
“Bạch Thế Tôn, là khổ.”
Phật lại hỏi:
“Nếu vô thường là khổ, là pháp biến
dịch, vậy đa văn Thánh đệ tử có nên ở trong ấy thấy là ngã, khác ngã, hay
ở trong nhau không?”
“Bạch Thế Tôn, không.”
“Tai, mũi, lưỡi, thân, ý lại cũng
như vậy. Như vậy đa văn Thánh đệ tử đối với mắt sanh nhàm tởm; nhàm tởm
nên không ưa thích, không ưa thích nên giải thoát, giải thoát tri kiến:
‘Ta, sự sanh đã dứt, phạm hạnh đã lập, những gì cần làm đã làm xong, tự
biết không còn tái sanh đời sau nữa.’ Tai, mũi, lưỡi, thân, ý lại cũng như
vậy.”
Tỳ-kheo ấy nghe Phật thuyết về kinh
thí dụ hai tay hợp lại phát tiếng, một mình đi đến chỗ vắng, tinh cần tư
duy, sống không buông lung, … tự biết không còn thọ thân sau, thành
A-la-hán.
KINH 275. NAN-ĐÀ[8]
Tôi nghe như vầy:
Một thời, Đức Phật ở tại vườn Cấp
cô độc, rừng cây Kỳ-đà thuộc nước Xá-vệ, thì bấy giờ Đức Thế Tôn bảo các
Tỳ-kheo:
“Có người nói: ‘Người có sức mạnh
nhất chỉ có Nan-đà.’ Đây là lời nói chính xác. Có người nói: ‘Người đẹp
trai nhất cũng chỉ có Nan-đà.’ Đây là lời nói đúng. Có người lại nói:
‘Người ái dục nặng cũng chỉ có Nan-đà.’ Đây là lời nói đúng. Này các
Tỳ-kheo, nhưng hiện tại Nan-đà đã đóng cửa các căn, ăn uống điều độ, đầu
đêm, cuối đêm tinh tấn siêng năng tu tập, thành tựu chánh trí, có thể suốt
đời Phạm hạnh thanh bạch, thuần nhất viên mãn.
“Tỳ-kheo Nan-đà này đã đóng cửa các
căn. Nếu mắt thấy sắc, thì không còn chấp giữ tướng dạng của sắc, không
chấp giữ vẻ đẹp riêng[9].
Nếu những gì khiến nhãn căn không được phòng hộ[10],
bị ngăn che bởi vô minh, tham ái thế gian; Tỳ-kheo khởi tâm phòng hộ[11],
không để các pháp ác bất thiện ấy tiết lậu vào tâm. Tỳ-kheo sanh các luật
nghi để phòng hộ các căn mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý[12].
Đó gọi là Tỳ-kheo Nan-đà đóng cửa các căn[13].
“Thế nào là ăn uống có điều độ?
Tỳ-kheo Nan-đà đối với sự ăn có hệ số[14],
không vì tự cao, không vì buông lung, không vì sắc đẹp, không vì trang
nghiêm, vừa đủ nuôi thân mà thôi, không kể ngon dở, cốt trừ đói khát để tu
phạm hạnh; vì để đối với những cảm giác khổ đã khởi lên trước đây, liền
làm cho dập tắt, những cảm giác khổ chưa khởi khiến cho không khởi; vì để
thành tựu được ý chí hướng thượng[15];
vì để khí lực an lạc, sống một mình không cần ai biết đến[16].
Như người đi xe phải bôi dầu, không vì tự cao, (chi tiết như trên, cho
đến) không vì trang điểm, mà vì để vận tải. Cũng giống như xức
ghẻ, không vì tham vị thuốc mà vì muốn hết đau. Cũng vậy, thiện gia nam tử
Nan-đà biết ăn uống có điều độ,… cho đến, sống một mình không cần ai biết
đến. Đó gọi là Nan-đà biết ăn uống có điều độ.
“Thiện nam tử Nan-đà đầu đêm, cuối
đêm, tinh tấn siêng năng tu tập. Nan-đà ban ngày kinh hành, tọa thiền, trừ
bỏ ấm chướng để cho thân thanh tịnh; đầu đêm kinh hành, tọa thiền, trừ bỏ
ấm chướng để cho thân thanh tịnh[17];
nửa đêm ra ngoài phòng rửa chân, rồi vào trong phòng nằm nghiêng bên phải,
hai chân chồng lên nhau, buộc niệm vào tướng ánh sáng, nghĩ tưởng đến sự
tỉnh dậy; cuối đêm từ từ tỉnh dậy, kinh hành, tọa thiền. Đó gọi là thiện
nam tử Nan-đà, đầu đêm, cuối đêm, tinh tấn siêng năng tu tập.
“Thiện gia nam tử Nan-đà kia có
thắng niệm, chánh tri[18].
Thiện nam tử Nan-đà quán sát phương Đông, nhất tâm chánh niệm, an trú quán
sát. Quán sát phương Nam, phương Tây, phương Bắc lại cũng như vậy. Nhất
tâm chánh niệm, an trú quán sát; người nào quán sát như vậy, thì các pháp
bất thiện, tham ưu ở thế gian không lọt vào tâm được.
“Thiện nam tử Nan-đà kia tỉnh giác
khi các thọ sanh khởi, tỉnh giác khi các thọ đình trú, tỉnh giác khi các
thọ diệt; luôn trú trong chánh niệm, không cho tán loạn; tỉnh giác khi các
tưởng sanh khởi, tỉnh giác khi các tưởng đình trú, tỉnh giác khi các tưởng
diệt; tỉnh giác khi các giác[19]
sanh khởi, tỉnh giác khi các giác trú, tỉnh giác khi các
giác diệt; luôn trú trong chánh niệm, không cho tán loạn. Đó gọi là thiện
nam tử Nan-đà thành tựu chánh niệm, chánh trí.
“Cho nên, các Tỳ-kheo nên học như
vầy: ‘Đóng kín cửa các căn như thiện nam tử Nan-đà; ăn uống có điều độ như
thiện nam tử Nan-đà; đầu đêm, cuối đêm tinh tấn siêng năng tu tập như
thiện nam tử Nan-đà; thành tựu chánh niệm, chánh trí như thiện nam tử
Nan-đà.’ Như pháp truyền dạy cho Nan-đà cũng nên được đem dạy cho người
khác.”
Khi ấy có Tỳ-kheo nọ nói kệ:
Khéo đóng cửa các căn,
Nhiếp tâm, trú chánh niệm,
Ăn uống biết điều độ,
Giác biết các tướng tâm,
Thiện nam tử Nan-đà,
Được Thế Tôn khen ngợi.
Phật nói kinh này xong, các Tỳ-kheo
nghe những gì Đức Phật dạy, hoan hỷ phụng hành.
KINH 281. OANH PHÁT MỤC-KIỀN-LIÊN[43]
Tôi nghe như vầy:
Một thời, Phật ở tại vườn Trúc, khu
Ca-lan-đà nơi thành Vương xá.
Bấy giờ có Mục-kiền-liên búi tóc[44]
xuất gia, đi đến chỗ Phật, cùng nhau hỏi thăm xong, ngồi qua một bên. Bấy
giờ, Đức Thế Tôn nói với Mục-kiền-liên búi tóc:
“Ông từ đâu đến?”
Mục-liên liền bạch Phật:
“Tôi theo chúng ngoại đạo, Sa-môn,
Bà-la-môn Giá-la-ca[45]
xuất gia, vừa hội họp ở giảng đường Vị tằng[46]
để nghe pháp và từ rừng đó đến đây.”
Phật bảo Mục-kiền-liên tóc búi:
“Ông vì những phước lực[47]
gì mà nghe thuyết pháp từ các chúng Sa-môn, Bà-la-môn
ngoại đạo Giá-la-ca xuất gia kia?”
Mục-kiền-liên tóc búi bạch:
“Tôi thử nghe phước lợi mà họ luận
nghị tranh hơn nhau, nghe phước lợi mà họ phản bác luận nghị nhau.”
Phật bảo Mục-kiền-liên:
“Từ xưa tới nay, các Sa-môn,
Bà-la-môn ngoại đạo Giá-la-ca xuất gia, luận nghị tranh hơn nhau, phản bác
luận nghị nhau về phước lợi, phá hoại lẫn nhau.”
Mục-kiền-liên tóc búi bạch Phật:
“Cù-đàm vì phước lợi mà nói những
pháp gì cho các đệ tử, để cho các đệ tử nói lại cho người khác nghe mà
không phỉ báng Như Lai, không thêm, không bớt; nói chân thật, nói đúng
pháp, nói đúng theo thuận thứ của pháp, để không một người nào có thể đến
so sánh, nạn vấn, chỉ trích?”
Phật bảo Mục-kiền-liên:
“Vì phước lợi quả báo của minh,
giải thoát, mà nói lại cho người nghe, thì không phỉ báng Như Lai, không
trái đạo lý, nói đúng pháp, đúng thuận thứ của pháp, không ai có thể đến
so sánh, nạn vấn, chỉ trích.”
Mục-kiền-liên tóc búi bạch Phật:
“Bạch Cù-đàm, có pháp nào mà các đệ
tử tu tập, thường xuyên tu tập, thì sẽ khiến thành tựu viên mãn phước lợi,
minh[48],
giải thoát chăng?”
Phật bảo Mục-kiền-liên tóc búi:
“Có bảy giác phần, tu tập và thường
xuyên tu tập, thì sẽ khiến thành tựu viên mãn phước lợi, minh, giải
thoát.”
Mục-kiền-liên tóc búi bạch Phật:
“Có pháp nào mà tu tập, tu tập
nhiều, thì sẽ khiến cho bảy giác phần đầy đủ chăng?”
Phật bảo:
“Có bốn Niệm xứ, tu tập, tu tập
nhiều, sẽ khiến bảy giác phần được đầy đủ.”
Mục-kiền-liên tóc búi lại bạch
Phật:
“Lại có pháp nào mà tu tập, tu tập
nhiều, thì sẽ khiến cho bốn Niệm xứ đầy đủ chăng?”
Phật bảo Mục-kiền-liên tóc búi:
“Có ba diệu hành, tu tập, tu tập
nhiều, thì sẽ khiến cho bốn Niệm xứ đầy đủ.”
Mục-kiền-liên bạch Phật:
“Lại có pháp nào mà tu tập, tu tập,
thì sẽ khiến cho ba diệu hạnh đầy đủ chăng?”
Phật bảo Mục-kiền-liên:
Mục-kiền-liên tóc búi bạch Phật:
“Thế nào là luật nghi của sáu xúc
nhập xứ mà tu tập, tu tập nhiều, thì sẽ khiến cho ba diệu hạnh đầy đủ?”
Phật bảo Mục-kiền-liên tóc búi:
“Nếu sắc được nhận thức bởi mắt,
vừa ý, đáng ưa, đáng nhớ, có khả năng nuôi lớn dục lạc, khiến cho người hệ
lụy; Tỳ-kheo kia, khi thấy sắc này, không hoan hỷ, không tán thán, không
duyên theo, không đắm trước, không trụ vào. Hoặc sắc được nhận thức bởi
mắt, không vừa ý, không đáng ưa, không đáng nhớ, đưa đến cảm giác khổ; các
Tỳ-kheo này khi thấy, không sợ, không ghét, không hiềm, không tức tối. Đối
với sắc đẹp kia, khi mắt đã thấy, hoàn toàn không duyên đắm. Đối với sắc
không đẹp, khi mắt đã thấy, hoàn toàn không duyên đắm, nội tâm an trụ bất
động, khéo tu giải thoát, tâm không lười mỏi. Đối với tai, mũi, lưỡi,
thân, ý, thức pháp lại cũng như vậy. Như vậy, đối với sáu xúc nhập mà tu
tập, tu tập nhiều, thì đầy đủ ba diệu hành.
“Thế nào là tu ba diệu hành khiến
đầy đủ bốn Niệm xứ? Đa văn Thánh đệ tử ở chỗ vắng vẻ trong rừng, dưới bóng
cây, tu học như vầy, tư duy như vầy: ‘Ác hành của thân này, đời này và đời
sau phải chịu báo ác. Nếu ta hành động với ác hành của thân, chắc phải tự
sanh chán nản, hối hận, bị người khác chê trách, Đại Sư cũng chê trách,
những người phạm hạnh[50]
cũng đúng pháp mà chê trách ta; tiếng ác đồn khắp mọi nơi,
thân hoại mạng chung thì sẽ rơi vào địa ngục.’ Đối với ác hành của thân,
thấy quả báo đời này, đời sau như vậy, cho nên phải dứt trừ ác hành của
thân, phải tu thân diệu hành. Đối với ác hành của miệng, ý lại cũng như
vậy. Đó gọi là đã tu tập ba diệu hành. Được bốn Niệm xứ thanh tịnh đầy đủ.
“Thế nào là tu tập bốn Niệm xứ để
được bảy giác phần đầy đủ? Này Mục-kiền-liên, như vậy, an trụ với quán
thân trên toàn thân. Khi an trụ với quán thân trên toàn thân, nhiếp niệm
an trú không xao lãng; bấy giờ, phương tiện[51]
tu tập niệm giác phần. Khi đã phương tiện tu tập niệm giác
phần rồi, được niệm giác phần đầy đủ, ở nơi tâm niệm kia mà chọn lựa pháp,
rồi suy tầm, suy tưởng, tư lường; bấy giờ, phương tiện tu tập trạch pháp
giác phần. Khi phương tiện tu tập trạch pháp giác phần rồi, được trạch
pháp giác phần đầy đủ, chọn lựa pháp này, suy tầm, suy tưởng, tư lường,
phương tiện tu tập tinh tấn giác phần. Khi đã phương tiện tu tập tinh tấn
giác phần rồi, được tinh tấn giác phần đầy đủ, nhờ siêng năng tinh tấn nên
sanh tâm hoan hỷ; bây giờ, phương tiện tu tập hoan hỷ giác phần. Khi
phương tiện tu tập hoan hỷ giác phần rồi, được hoan hỷ giác phần đầy đủ;
do tâm hoan hỷ, thân tâm tịch tĩnh; bây giờ, tu tập ỷ tức[52]
giác phần. Khi đã tu tập ỷ tức giác phần rồi, được ỷ giác
phần đầy đủ, thân tâm tịch tĩnh, được tam-ma-đề[53];
bây giờ, tu tập định giác phần. Khi đã tu tập định giác phần rồi, được
định giác phần đầy đủ. Tức là tâm chuyên nhất, tham ưu đình chỉ, nội tâm
hành xả[54];
phương tiện tu tập xả giác phần. Khi đã phương tiện tu tập xả giác phần,
được xả giác phần thanh tịnh đầy đủ. Đối với thọ, tâm, pháp niệm xứ cũng
nói như vậy. Tu tập bốn Niệm xứ như vậy, bảy giác phần được đầy đủ.
“Thế nào là tu tập bảy giác phần để
đầy đủ minh, giải thoát? Này Mục-kiền-liên, nếu Tỳ-kheo tu tập niệm giác
phần, y viễn ly[55],
y ly dục, y diệt tận, hướng đến xả[56],
tiến đến tu niệm giác phần, chứng đắc minh, giải thoát, thanh tịnh viên
mãn. (Chi tiết, cho đến) tu tập xả giác phần cũng nói như vậy. Đó
gọi là tu tập bảy giác phần, chứng đắc minh, giải thoát, thanh tịnh viên
mãn. Như vậy, Mục-kiền-liên, pháp pháp nương nhau từ bờ này mà đến bờ
kia.”
Sau khi nghe Phật thuyết pháp xong,
Mục-kiền-liên tóc búi xa lìa trần cấu, được mắt pháp thanh tịnh.
Lúc này, Mục-kiền-liên thấy pháp,
đắc pháp, biết pháp, nhập pháp, hết những nghi ngờ mê hoặc, không do ai
khác mang đến. Ở trong Chánh pháp luật, tâm đạt được sự không sợ hãi, từ
chỗ ngồi đứng dậy, sửa lại y phục, đảnh lễ Phật, chắp tay bạch rằng:
“Nay con có được xuất gia, thọ cụ
túc ở trong Chánh pháp luật không?”
Phật bảo Mục-kiền-liên:
Sau khi được xuất gia rồi,
Mục-kiền-liên chuyên cần tư duy, không buông lung, cho đến thành A-la-hán.
KINH 282. CHƯ CĂN TU[58]
Tôi nghe như vầy:
Bấy giờ có một niên thiếu tên là
Uất-đa-la[60],
là đệ tử của Ba-la-xa-na[61],
đi đến chỗ Phật, cung kính hỏi thăm, rồi lui ngồi một bên.
Bấy giờ, Đức Thế Tôn hỏi Uất-đa-la:
“Thầy con là Ba-la-xà-na có dạy cho
các con tu tập các căn không?”
Uất-đa-la trả lời:
“Bạch Cù-đàm, đã có dạy.”
Đức Phật bảo Uất-đa-la:
“Thầy con dạy tu về các căn như thế nào?”
Uất-đa-la bạch Phật:
“Thầy con nói, mắt không nhìn thấy sắc, tai không
nghe tiếng[62];
đó là tu về căn.
Phật bảo Uất-đa-la:
“Nếu như lời thầy con nói thì những người mù tu căn
chăng? Vì sao? Vì chỉ có người mù mới không thấy sắc bằng mắt.”
Bấy giờ, Tôn giả A-nan đang đứng phía sau cầm quạt
hầu Phật. Tôn giả nói với Uất-đa-la:
“Như lời của Ba-la-xà-na nói, thì người điếc tu căn
chăng? Vì sao? Vì chỉ có người điếc tai mới không nghe tiếng.”
Bấy giờ, Đức Thế Tôn nói với Tôn giả A-nan:
“Khác sự tu căn vô thượng[63]
trong pháp luật của Hiền thánh.”
Tôn giả A-nan bạch Phật:
“Xin Đức Thế Tôn vì các Tỳ-kheo nói về sự tu căn vô
thượng trong pháp luật của Hiền thánh, để cho các Tỳ-kheo nghe xong sẽ
vâng lời thực hành theo.”
Phật bảo A-nan:
“Hãy lắng nghe và suy nghĩ kỹ, Ta sẽ vì các ông mà
nói.
“Duyên mắt và sắc, nhãn thức sanh, thấy sắc vừa ý,
muốn tu sự nhàm tởm của Như Lai với chánh niệm chánh trí. Do duyên mắt và
sắc, nhãn thức sanh, không vừa ý, muốn tu sự không nhàm tởm của Như Lai
với chánh niệm chánh trí. Do duyên mắt và sắc, nhãn thức sanh, vừa ý không
vừa ý, muốn tu sự nhàm tởm không nhàm tởm của Như Lai với chánh niệm chánh
trí. Do duyên mắt và sắc, nhãn thức sanh, không vừa ý vừa ý, muốn tu sự
không nhàm tởm của Như Lai với chánh niệm chánh trí. Do duyên mắt và sắc,
nhãn thức sanh, vừa ý không vừa ý, vừa không vừa ý, muốn tu lìa bỏ cả hai,
sự nhàm tởm và không nhàm tởm của Như Lai, an trụ xả tâm, với chánh niệm
chánh trí.[64]
“Như vậy, A-nan, nếu có người nào đối với năm
trường hợp[65]
này, tâm khéo điều phục, khéo đóng kín, khéo thủ hộ, khéo nhiếp trì, khéo
tu tập, thì đó là ở nơi mắt và sắc mà tu tập căn vô thượng. Đối với tai,
mũi, lưỡi, thân, ý… pháp cũng lại như vậy.
“Này A-nan, đó gọi là tu căn vô thượng trong pháp
luật của Hiền thánh.”
Tôn giả A-nan bạch Phật:
“Bạch Thế Tôn, thế nào là sự tu căn của Hiền thánh
trong pháp luật của Hiền thánh?”
Phật bảo A-nan:
“Duyên và sắc, nhãn thức sanh; cái đã sanh vừa ý,
cái đã sanh không vừa ý, cái đã sanh vừa ý không vừa ý. Thánh đệ tử kia
cũng phải biết như thật như vầy: ‘Ta, duyên mắt và sắc, nhãn thức sanh;
cái đã sanh vừa ý, cái đã sanh không vừa ý, cái đã sanh vừa ý không vừa ý.
Đây là tịch diệt, đấy là thắng diệu, tức là xả. Khi đã xả, lìa bỏ cả nhàm
tởm và không nhàm tởm[66].
Giống như người lực sĩ trong khoảnh khắc khảy móng tay; cũng vậy, duyên
mắt và sắc, nhãn thức sanh; sanh vừa ý, sanh không vừa ý, sanh vừa ý không
vừa ý, trong chốc lát như vậy đều diệt hết, đạt đến chỗ lìa bỏ nhàm tởm và
không nhàm tởm, an trụ xả.’
“Cũng vậy duyên tai và tiếng, sanh nhĩ thức; cái đã
sanh vừa ý, cái đã sanh không vừa ý, cái đã sanh vừa ý không vừa ý. Thánh
đệ tử biết như thật như vầy: ‘Ta, nhĩ thức nghe tiếng, cái đã sanh vừa ý,
cái đã sanh không vừa ý, cái đã sanh vừa ý không vừa ý. Đấy là tịch diệt,
đây là thắng diệu, tức là xả. Khi đã xả, lìa bỏ cả nhàm tởm và không nhàm
tởm. Giống như người lực sĩ trong khoảnh khắc khảy móng tay ra tiếng liền
mất; cũng vậy, duyên tai và tiếng, sanh nhĩ thức, sanh vừa ý, sanh không
vừa ý, sanh vừa ý không vừa ý; sanh rồi đều diệt tận, đó là xả. Đạt được
xả rồi, lìa nhàm tởm, không nhàm tởm.’
“Duyên mũi và mùi, sanh tỷ thức, cái đã sanh vừa ý,
cái đã sanh không vừa ý, cái đã sanh vừa ý không vừa ý. Thánh đệ tử biết
như thật như vầy: ‘Ta, duyên mũi và mùi, sanh tỷ thức, cái đã sanh vừa ý,
cái đã sanh không vừa ý, cái đã sanh vừa ý không vừa ý. Đây là tịch diệt,
đây là thắng diệu, tức là xả. Khi đã xả, lìa bỏ cả nhàm tởm và không nhàm
tởm. Thí như hoa sen ở dưới nước không nhiễm bùn; cũng vậy, duyên mũi và
mùi, sanh tỷ thức, sanh vừa ý, sanh không vừa ý, sanh vừa ý không vừa ý;
sanh rồi đều diệt hết. Có nghĩa là xả. Khi xả rồi, lìa nhàm tởm, không
nhàm tởm.’
“Duyên lưỡi và vị, sanh thiệt thức, cái đã sanh vừa
ý, cái đã sanh không vừa ý, cái đã sanh vừa ý không vừa ý. Thánh đệ tử kia
biết như thật như vầy: ‘Ta, duyên lưỡi và vị, sanh thiệt thức, sanh vừa ý,
sanh không vừa ý, sanh vừa ý không vừa ý, sanh rồi đều diệt tận, tịch
diệt, thắng diệu. Có nghĩa là xả. Khi xả rồi, lìa nhàm tởm, không nhàm
tởm. Như người lực sĩ nhổ hết vị ra không còn gì nữa; cũng vậy, duyên lưỡi
và vị, sanh thiệt thức, sanh vừa ý, sanh không vừa ý, sanh vừa ý không vừa
ý; sanh rồi đều diệt tận. Nghĩa là xả. Khi xả rồi, xa lìa nhàm tởm, không
nhàm tởm.’
“Duyên thân và thức, sanh thân thức, sanh vừa ý,
sanh không vừa ý, sanh vừa ý không vừa ý, sanh rồi đều diệt tận. Đa văn
Thánh đệ tử biết như thật như vầy: ‘Ta, duyên thân và xúc sanh thân thức,
sanh vừa ý, sanh không vừa ý, sanh vừa ý không vừa ý, sanh rồi đều diệt
tận, tịch diệt, thắng diệu. Nghĩa là xả. Khi xả rồi, lìa nhàm tởm, không
nhàm tởm. Thí như viên sắt đốt thật nóng, rưới vào một giọt nước, giọt
nước liền tiêu mất; cũng vậy, duyên thân và xúc sanh thân thức, sanh vừa
ý, sanh không vừa ý, sanh vừa ý không vừa ý, sanh rồi đều diệt tận. Nghĩa
là xả. Khi xả rồi, lìa nhàm tởm, không nhàm tởm.’
“Duyên ý và pháp sanh ý thức, sanh vừa ý, sanh
không vừa ý, sanh vừa ý không vừa ý; sanh rồi đều diệt tận. Đa văn Thánh
đệ tử biết như thật như vầy: ‘Ta, duyên ý và pháp sanh ý thức, sanh vừa ý,
sanh không vừa ý, sanh vừa ý không vừa ý, sanh rồi đều diệt tận, đó là
tịch diệt, thắng diệu. Nghĩa là xả. Khi xả rồi, lìa nhàm tởm, không nhàm
tởm. Thí như người lực sĩ chặt ngọn cây ta-la, cũng vậy, duyên ý và pháp
sanh ý thức, sanh vừa ý, sanh không vừa ý, sanh vừa ý không vừa ý, sanh
rồi đều diệt tận. Nghĩa là xả. Khi xả rồi, lìa nhàm tởm, không nhàm tởm.’
“Này A-nan, đó là sự tu căn của Hiền thánh trong
pháp luật của Hiền thánh.
“Thế nào là vị hữu học thấy đạo[67]
trong pháp luật Hiền thánh?”
Phật bảo A-nan:
“Duyên mắt và sắc sanh nhãn thức, sanh vừa ý, sanh
không vừa ý, sanh vừa ý không vừa ý, đa văn Thánh đệ tử kia hổ thẹn, ghét
tởm. Đối với tai, mũi, lưỡi, thân, ý và pháp làm duyên nhau sanh ra ý
thức, sanh vừa ý, sanh không vừa ý, sanh vừa ý không vừa ý, đa văn Thánh
đệ tử kia hổ thẹn, ghét tởm. Này A-nan, đó gọi là hữu học thấy đạo trong
pháp luật Hiền thánh.
“Này A-nan, đó gọi là sự tu căn của Hiền thánh
trong pháp luật của Hiền thánh.
“Ta đã nói về sự tu căn của Hiền thánh trong pháp
luật của Hiền thánh; đã nói hữu học thấy đạo trong pháp luật Hiền thánh.
“Này A-nan, Ta vì các Thanh văn đã làm việc cần
làm. Các ông cũng hãy làm những việc cần làm. Nói chi tiết như kinh Giỏ
rắn độc.
Phật nói kinh này xong, các Tỳ-kheo nghe những gì
Đức Phật đã dạy, hoan hỷ phụng hành.
*
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét